Rychwałd
W odległości 14 km na południe od Tarnowa u stóp zalesionych wyniosłości Pogórza leży miejscowość Rychwałd.
Otoczona jest wzgórzami Pogórza Ciężkowickiego. Sama wieś wyniesiona jest ok. 250 m n.p.m. Od północnego zachodu widać Ostrą Górę (350 m n.p.m.) i Lubinkę (420 m n.p.m.). Ze wszystkich wzgórz otaczających Rychwałd pokrytych pięknym mieszanym lasem roztacza się panorama na północną część Pogórza Ciężkowickiego.
Pierwszą wzmiankę o wsi Rychwałd można znaleźć w kronice gromady Pleśna, która została opracowana na podstawie dokumentów Archiwum Diecezji Tarnowskiej i materiałów Gminnej Rady Narodowej w Pleśnej. Wspomniane tam jest, że w 1508 r. wieś Richwald należała do Klemensa z Łowczowa, a później (także w XVI w.) jej właścicielami byli Feliks Dobek i Kacper Sreniawa.
Ważnym wydarzeniem dla wsi było wybudowanie w 1912 r. drogi bitej do Rzuchowej przez Rychwałd do Siedlisk. Dzięki temu wieś uzyskała połączenie z Tarnowem. Wprawdzie jej mieszkańcy rzadko się tam udawali jadąc furmanką lub wędrując pieszo.
Po pierwszej wojnie światowej domy i zabudowania chłopskie były małe i zaniedbane. Wydajność z gruntu wynosiła 12 kop z hektara. Domy i zabudowania gospodarcze były pokryte strzechą. Część mieszkańców nękana bezrobociem wyjeżdżała do Kanady lub Brazylii w poszukiwaniu "chleba" inni wynajmowali się do prac sezonowych na terenie Francji lub Niemiec. Ci, których zatrudnili właściciele dworów zarabiali "za dniówkę" zaledwie 40 groszy. Na niskim poziomie była oświata i kultura.
W latach 1928 - 1930 nastąpiło ożywienie gospodarcze wsi, gdyż wówczas budowano fabrykę nawozów azotowych w Mościcach i wielu mieszkańców znalazło tam pracę. Do fabryki chodzili oni najczęściej pieszo, gdyż cena tygodniowych biletów kolejowych z Pleśnej do Tarnowa była dla nich zbyt wysoka. Na kupno roweru, który kosztował 180 zł nikt na wsi nie mógł sobie pozwolić, a cena noclegu w stodole lub szopie w Świerczkowie też była wysoka, bo wynosiła 50 gr. za noc na słomie bez pościeli.
W 1934 r. wieś stanowiła oddzielną jednostkę administracyjną. Rada wsi składała się z Wójta, podwójciego i członków Rady. Wpływ na ich wybór mieli właściciele dworów, księża oraz bogatsi gospodarze. Urząd wójta we wsi Rychwałd sprawował Józef Bileński. Gospodarz ten umiał czytać i pisać, był dobrym organizatorem pracy we wsi. Natomiast funkcję sekretarza pełnił jednocześnie w kilku pobliskich wsiach , także Rychwałdzie - Ludwik Nawrocki, posiadający ukończone cztery klasy gimnazjum, znający kilka języków. Sekretarz został zwolniony, a jego obowiązki przejął Piotr Stasik i pełnił je do 1934 r. do chwili utworzenia gminy zbiorczej w Pleśnej.
W latach 30 - tych na terenie wsi powstała organizacja "Znicz" i "Stronnictwo Ludowe. Prowadzą one działalność kulturalną, organizują przedstawienia, zabawy, biorą udział w wiecach. Nauka szkolna od 1933 r. odbywa się w budynku zakonnym.
W czasie okupacji ze szkoły usunięto naukę historii i geografii. Wprowadzono nauczanie języka niemieckiego. Na terenie wsi jak i w całym kraju trwał terror. Wprowadzano przymusowe oddawanie kontyngentów zboża, ziemniaków, bydła. Ludzi wysyłano przymusowo na roboty do Niemiec. Do wsi przybywa kilku wysiedlonych z poznańskiego i polskich terenów wschodnich, które włączono do Rzeszy. Ludność wsi cierpi na brak żywności, opału, odzieży. Nędzę potęguje zima 1941/1942, która wyniszczyła oziminy. Nasiliły się prześladowania okupanta, aresztowano i stracono wielu mieszkańców wsi za organizujący się tu ruch oporu. W lasach i jarach hitlerowcy rozstrzeliwują Polaków, uprzednio męcząc ich w wiezieniu. Dziesiątki osób zmarło w czasie okupacji na epidemię czerwonki i tyfusu.
W dniu 18 stycznia 1945 r. przybył furmanką od strony Tarnowa patrol wojsk radzieckich. Ludność wsi odetchnęła ciesząc się wyzwoleniem. Od pierwszych dni przystąpiono do odbudowy zniszczeń wojennych. Zakopywano bunkry i odbudowywano drogi. Dnia 21 kwietnia 1945 r. rozpoczęła się także nauka w Szkole Podstawowej w Rychwałdzie.
W 1966 r. mieszkańcy wsi Rychwałd uzyskali zezwolenie na budowę Wiejskiego Domu Kultury. Natychmiast przystąpiono do gromadzenia materiałów budowlanych. W dniu 29 maja 1966 r. odbyło się uroczyste wmurowanie Aktu Erekcyjnego pod tę budowę. Do zimy 1966 r. wykonano stan surowy obiektu Budynek ten obok zaspokojenia potrzeb kulturalnych wsi ma zabezpieczyć trzy sale lekcyjne dla tutejszej szkoły.
W 1967 r. ludność wsi realizuje podjęte zobowiązania dla uczczenia 1000 - lecia Państwa Polskiego - oddaje do użytku Wiejski Dom Kultury - 29 października 1967 r. Wkład społeczny ludności wsi w budowę tego obiektu, nie ma równych, ponieważ włożony wkład gotówkowy oraz robocizna wynosiła ponad 500 tys. zł. Społeczny wkład jednego statystycznego mieszkańca wsi przekraczał 1 zł. Budowę inicjowali i prowadzili członkowie Społecznego Komitetu Budowy pod przewodnictwem Mariana Sorysa. Oddanie tego obiektu do użytku rozwiązało problem pomieszczeń kulturalnych. Młodzież szkolna otrzymała trzy izby lekcyjne oraz salę zastępczą do ćwiczeń lekcyjnych. W budynku tym zaistniał również Klub Rolnika wyposażony i prowadzony do 1990 r. przez GS w Pleśnej. W dniu 16 czerwca 1968 r. w Domu Ludowym w Rychwałdzie odbył się Powiatowy Zjazd Związku Kółek Rolniczych, a 25 sierpnia 1968 r. odbyła się uroczystość dożynkowa. 11 października 1969 r. zostaje otwarta droga Pleśna - Rychwałd - Siedliska. W 1970 r. ukończono przybudówkę Domu Ludowego. Dzięki temu uzyskano 5 pomieszczeń mieszkalnych dla nauczycieli o raz zaplecze gospodarcze.